Patron szkoły
Józef Ignacy Kraszewski
(1812 – 1887)
Polski prozaik, poeta, publicysta, krytyk. 1829 rozpoczął studia literackie na Uniwersytecie Wileńskim. 1830-1832 w areszcie za udział w tajnym związku młodzieży. 1837-1853 gospodarował w majątkach na Wołyniu. 1853-1859 mieszkał w Żytomierzu, następnie w Warszawie, gdzie objął kierownictwo “Gazety Codziennej” (1861 przemianowanej na “Gazetę Polską”).
Na początku 1863 wyjechał do Drezna, skąd współpracował z polskimi czasopismami i wydawnictwami. 1868-1871 miał własną drukarnię, publikując m.in. wydawnictwa periodyczne, jak “Tydzień”. 1883 aresztowany i oskarżony o współpracę szpiegowską z Francją, był skazany i więziony. 1885 udało mu się wyjechać za kaucją za granicę, przebywał we Włoszech i Francji.
Ogromny ilościowo i różnorodny gatunkowo dorobek Kraszewskiego, liczący 223 powieści, nie ma sobie równych w literaturze polskiej, jest także fenomenem w skali międzynarodowej.
W pierwszym okresie twórczości dominuje współczesna proza obyczajowo-społeczna, jak: “Poeta i świat” (1839), powieści poświęcone życiu ludu: “Historia Sawki” (1842), “Ulana” (1843), “Budnik” (powstała 1847), “Ostap Bondarczuk” (1847), “Chata za wsią” (powstała 1852), “Jermoła” (1855), “Historia kołka w płocie” (1860), oraz krytyczny obraz szlachty i coraz częściej deklasującego się ziemiaństwa: “Latarnia czarnoksięska” (1843-1844), “Komedianci” (tom 1-2, 1851), Interesa familijne (1853), Dwa światy (1856), Ostatni z Siekierzyńskich (1851). Także powieści podejmujące problematykę filozoficzną, jak “Sfinks” (tom 1-4, 1847), “Powieść bez tytułu” (1855), “Metamorfozy” (1859).
W okresie drezdeńskim zajmował się szczególnie powstaniem styczniowym i jego skutkami, z różnych punktów widzenia: od pełnej aprobaty po negację walki zbrojnej, np. “Dziecię Starego Miasta” (1863), “Para czerwona” (1864), “Dziadunio” (1869). W wielu znanych utworach popowstaniowych pojawia się radykalizm społeczny, potępiający próżniacze życie arystokracji i szlachty oraz egoistycznych dorobkiewiczów: “Morituri” (1874), “Wielki nieznajomy” (1871-1872), “Pamiętnik panicza” (1875).
Od początku swojej twórczości interesował się Kraszewski powieścią historyczną, zbliżoną do faktografii i pozbawioną wybujałej fabuły, ale dopiero w Zygmuntowskich czasach (1846) udało mu się stworzyć własny udany jej model, w pełni rozwinięty po wyjeździe z kraju, m.in.: “Hrabina Cosel” (1874), “Brühl” (1875), “Warszawa w 1794 roku” (1873), “Macocha” (tom 1-3, 1873).
Od 1876 zaczął publikować cykl powieści historycznych złożony z 29 utworów w 79 tomach, obejmujących dzieje Polski od czasów bajecznych w “Starej baśni” (tom 1-3, 1876) po “Saskie ostatki” (powstały 1886, wydane pośmiertnie 1889).
Utwory poetyckie i dramatyczne w większości nie przetrwały próby czasu.
Publikował także szkice z podróży po ziemiach polskich i obcych krajach, prace historyczne, jak “Polska w czasie trzech rozbiorów” 1772-1799 (tom 1-3, 1873-1875), “Studia literackie” (1842), książki publicystyczne w rodzaju “Sprawa polska w roku 1861” (Paryż 1862). Wydawał też źródła historyczne.
Również m.in. Cykl powieści historycznych obejmujących dzieje Polski (tom 1-29, 1958-1963), Powieści obyczajowe (od 1959), “Kartki z podróży 1858-1864” (tom 1-2, 1977), “Pamiętniki” (1972, w serii Biblioteki Narodowej).